تبیین و تحلیل ماهیت از منظر قیصری و علامه طباطبایی

مسألة ماهیت از جملة مباحث بنیادین و با اهمیت در فلسفه­ و عرفان اسلامی است؛ اما امروزه به دلیل نگاه اصالت وجودی، توجه و شناخت ماهیت به حاشیه رفته و ماهیت­شناسی تبدیل به حوزه­ای فرعی گردیده است. همچنین استفاده از ظرفیت­های موجود در فلسفة اسلامی و عرفان اسلامی جهت بهره از توانایی­های هر یک از این دو، در رشد و بالندگی روز افزون دیگری، امری غیرقابل تردید است؛ اهمیت مطلب فوق را به عنوان نمونه می­توان در نظام حکمی ملاصدرا مشاهده نمود. مقالة حاضر به تبیین مسئلة ماهیت در نظر قیصری؛ یکی از مهم­ترین صاحب­نظران و شارحانِ حوزة عرفان نظری، پرداخته و عنوان می­کند که از منظر قیصری اعیان ثابتة موجود در علم حق­تعالی، همان ماهیات هستند. سپس به تبیین دقیق ماهیات از دیدگاه علامه طباطبایی؛ بنیان­گذار نظام حکمی نوصدرایی، می­پردازد و در نهایت به بررسی و تحلیل ماهیت از نظر قیصری و علامه طباطبایی پرداخته است. نگارندگان بر این باورند که ماهیات از نظر قیصری همان اعیان ثابته در علم حق‌تعالی هستند و علم انسان سایه­ای از علم خداوند است، اما ماهیات در نظر علامه حد وجودات خاص خارجی در ذهن هستند که در نتیجة تفاعل ذهن و عین، و با وجودی اعتباری در علم انسان تحقق می­یابند.